İnsan zihnini şekillendiren en önemli faktörlerin başında yakın çevresinden topladığı görsel ve işitsel uyarıcılar gelir. Uzak çevrenin dayattığı uyarıcılar da etkili olmakla birlikte yakın çevrenin yaptığı etkinin yanında çok sönük kalmaktadır. Çünkü insan daha çok yakın çevresine güvenir, lâkin sokak diliyle ifade edecek olursak insan en büyük darbeyi genelde yakın çevresindeki sevdiği ve güvendiği kişilerden alır.

Toplum, koyun sürülerinin bir ağılda toplandığı gibi insanların belli bir coğrafyada bir araya gelerek oluşturdukları topluluk değildir. Koyun sürüleri çobanlarının yönlendirmeleriyle ağıldan çıkarlar, ağıla girerler ve çoban sopasının gölgesinde toplanırlar. Pavlov'un tepkisel koşullanma deneyinde olduğu gibi koyun sürüsünün yeri, yönü ve zamanı çobanın dişleri arasından çıkan ıslığa bağlıdır. İnsan, dört temel özelliği ile diğer canlılardan ayrılır; düşünce, duygu, tutum ve inanç. Descartes’e atfedilen “Düşünüyorum, öyleyse varım.” yaklaşımına dayanarak insanı diğer canlılardan ayran temel özelliğin “düşünce” olduğu vurgusu “toplum” tanımını koyun sürüsüne indirgemektedir. Bu tanımdan beslenen Avrupa tarzı toplum yapıları aslında toplum olmaktan ziyade kitle yığınlarıdır.

İnsanın hayat serüveni mayanın ana rahmine düşmesiyle başlarken yaşam serüveni ise düşünce melekelerinin gelişmesiyle başlar. Hayat serüveni sadece insanlara ait olmayıp diğer bütün canlılarda da kendini göstermektedir. Ancak yaşam serüveni ise sadece insana özgü olup insanın değerini belirleyen bir muhasebe ölçeğine dönüşür. İnsan hayatının sürdürülebilirliği güdüsel olup fizyolojik ihtiyaçların teminine bağlıdır. İnsanın ve diğer bütün canlıların hayat bulmaları ve bunu sürdürmeleri kendi iradelerinin dışında gelişir. Yaşam ise irade meselesi olup insan zihninin bir ürünüdür. Bunu müteahhit-ev-ev sahibi/kiracısı  ilişkisiyle izah edebiliriz. Müteahhit; binanın daire, kat ve oda sayısını teknik şartlara göre belirler, tasarlar, inşa eder ve satar. Eve yerleşen sahip veya kiracı; evin boya-badana, döşeme, kapı, dolap gibi özelliklerini dilediği gibi değiştirebilir, eşyalarını kendi zevk veya estetik anlayışına göre yerleştirebilir, dilediği duvarın dilediği noktasına dilediği gibi çivi çakabilir. Ancak! Tüm bunları yaparken binanın temelini ve taşıyıcı kolonlarını sarsacak yıkıcı değişimler yapamaz. Eğer binanın dengesini bozacak değişimler yapılırsa çöküş kaçınılmazdır. Yaşadığımız asırda buna şahit olmamak mümkün müdür!

…

Yukarıda bahsettiğimiz ve insana özgü olan düşünce, duygu, tutum ve inanç melekelerinin özelde toplumların, genelde bütün insanlığın ayakta kalabilmesi için oynadıkları kolon vazifelerini ve bu özelliklerinin son asırlarda nasıl aşınmaya başladığını yer-yön-zaman ekseninde ele almaya çalışacağım bir yazı dizisine niyetlendik.

Çıktığımız bu yolda Allah’ın bizi muvaffak kılması duası ile…

Yazı: Mehmet Varıcı